Nadgodziny to praca, która została wykonana poza normą. Niejeden pracownik musi się z tym mierzyć na co dzień. Co jednak na temat nadgodzin mówi Prawo Pracy? Jakie przysługuje za nie wynagrodzenie?
Nadgodziny w szczególnej potrzebie
Podstawowy wymiar czasu pracy to 8 godzin w ciągu dnia i 40 w ciągu tygodnia. Przeważnie liczy się to jako 5 dni w tygodniu. W Kodeksie pracy nadgodziny rozumie się jako pracę pracownika poza podstawowym wymiarem czasu pracy. Jest to dopuszczalne gdy:
- Trzeba przeprowadzić akcję ratowniczą
- Pracodawca ma taką potrzebę
Jednak trudno określić, czym jest „szczególna potrzeba pracodawcy”. Przeważnie interpretuje się do indywidualnie. W praktyce chodzi o sytuacje, gdy trzeba dokończyć jakąś pracę, a pracodawca nie policzył, że będą konieczne nadgodziny. W ciągu roku nie powinno ich być więcej niż 150 godzin. Może się jednak zdarzyć, że pracodawca ustali własny limit nadgodzin w danym roku kalendarzowym. Trzeba pamiętać o tym, że w jednym roku kalendarzowym nie może być ich więcej niż 416 godzin. Limit może zostać zmieniony w układzie zbiorowym pracy, w umowie o pracę lub w regulaminie pracy.
Ważne jest to, że pracownik nie może odmówić wykonania dodatkowej pracy w nadgodzinach, jeśli otrzymał takie polecenie służbowe. Może być przekazane w formie ustnej lub dorozumianej. Odmowa jest możliwa jedynie, gdy wykonanie pracy sprzeciwia się prawu lub zasadom współżycia społecznego.
Podczas sporządzania umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu, powinno się ustalić, jaki jest dopuszczalny wymiar czasu pracy, a jaki będzie naliczany jako nadgodziny.
W przypadku m.in. kobiet w ciąży, pracowników młodocianych i osób, które opiekują się dziećmi do 4 r.ż. (jeśli nie wyrazili na to zgody) nie jest możliwe wykonywanie nadgodzin.
Wynagrodzenie za nadgodziny
Nadgodziny nigdy nie mają charakteru bezpłatnego. Pracownik ma prawo otrzymać za nie wynagrodzenie zależnie od sytuacji:
- 100 % wynagrodzenia
- W niedzielę i święta, jeśli normalnie w te dni nie pracuje
- W nocy
- W dzień wolny w zamian za pracę w niedzielę lub w święto
- 50 % wynagrodzenia – w każdym innym dniu
100 % wynagrodzenia jest możliwe także wtedy, gdy pracownik przepracował więcej niż wynosi tygodnia norma czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym.
Jak liczyć kwotę za nadgodziny?
Podstawą wynagrodzenia jest regularne wynagrodzenie, jakie pracownik dostaje każdego miesiąca. Do podstawy liczy się także dodatki, jeśli są stałe i regularne.
Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić wolnego w zamian za nadgodziny. W takiej sytuacji pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia.
A co jeśli pracodawca nie zapłaci za nadgodziny?
Zdarza się czasami, że pracownik nie otrzyma wynagrodzenia za przepracowany dodatkowy czas. Pracodawca albo nie płaci, albo po prostu nie rejestruje nadgodzin. Pracownik ma prawo dochodzić w sądzie swoich praw. Wtedy otrzyma wynagrodzenie wraz z odsetkami za opóźnienie w wypłacie.
W pozwie należy zawrzeć:
- Strony pozwu
- Sąd, który może rozpoznać sprawę
- Wartość przedmiotu sporu
- Żądanie pozwu
- Uzasadnienie pozwu
Dowodami w takiej sprawie mogą być: zeznania świadków, wezwanie pracodawcy do zapłaty, korespondencja z pracodawcą czy grafik pracy.
Kto nie może pracować w nadgodzinach?
- Kobiety w ciąży, a także młodziani pracownicy mają bezwzględny zakaz;
- Osoby, które opiekują się dzieckiem do 4 r.ż. mogą być zatrudnione w godzinach nadliczbowych, jeśli wyrażą na to zgodę;
- Niepełnosprawni tylko pod warunkiem, gdy lekarz prowadzący profilaktyczne badania lub lekarz sprawujący opiekę wyrazi zgodę;
- Pracownik, który jest zatrudniony na stanowiskach, gdzie występuje przekroczenie najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
Kto nie otrzymuje wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach?
Zdarza się, że niektóre osoby nie otrzymają wynagrodzenia za nadgodziny. Są to:
- Pracownicy, którzy zarządzają zakładem pracy w imieniu pracodawcy
- Kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych (chyba że będzie to przypadało w niedzielę lub w święta)
Zobacz także:
- Prawo pracy – Co mówi o urlopie
- Prawo pracy – Co mówi o urlopie wypoczynkowym
- Zaświadczenie o zarobkach – jakie składniki wynagrodzenia uwzględnia
- Czy młodociany pracownik musi pracować w dni wolne od szkoły: jakie są zasady?
- Prawo pracy – Czym jest oraz kogo obowiązuje
